این اثر تاریخی کهن ترین میراث پیشینه اصفهان است که هم اکنون بقایای بنای آن در کوه سنگی در ارتفاع ۱۶۳۰ متر واقع شده است. محوطه کوه آتشگاه ۳۶ هزار متر مربع مساحت دارد و محل استقرار آن در فاصله ای نسبتا اندک از زاینده رود است. این کوه کوچک تنها برجستگی مشخص و قابل توجه دشت غربی اصفهان است که بهترین منظره زمین های مسطح کشاورزی باغ های وسیع و سرسبز و پیچ و خمهای خیال انگیز زاینده رود از فراز آن دیده می شود. در بالای این کوه سنگی به ارتفاع حدود ۴۰ متر، یک آتشدان بزرگ و مدور خشتی با دریچه های متعدد دیده می شود که جایگاه افروختن آتش در مرتفع ترین نقطه کوه و قابل رؤیت از دورترین نقاط بوده است. این آتشدان که از بیرون مدور است از داخل شکل هشت وجهی دارد که در ورودی در یکی از اضلاع قرار داشته و بر روی سایر اضلاع دیگر نیز پنجره هایی به صورت قرینه تعبیه شده است.
پیرامون این آتشدان و در سطحی پایین تر اتاق های بسیاری ساخته شده بود که اکنون قسمتی از بقایای آن ها در شمال و شمال شرقی این کوه سنگی برجای مانده است. مصالح به کار رفته در بنای آتشگاه، عمدتأ خشت های خام مکعب مستطیلی به ابعاد ۷۰ سانتی متر و ارتفاع ۱۳ سانتی متر است. این خشت ها متشکل از ملاط گل همراه با سنگ ریزه هایی است که برای استحکام بیش تر آن از نی های حاشیه زاینده رود استفاده شده است.
دیوارهای آتشگاه نوعی سکوسازی است که به تدریج از پایین شروع شده و در قسمت فوقانی کوه به صورت سطوح نسبتأ وسیع و مسطحی برای ایجاد بنا و یا هر نوع فعالیت دیگر، مورد استفاده قرار می گرفته است.
با توجه به نزدیکی کوه سنگی به زاینده رود در جلگه مسطح ماربین و واقع شدن یکی از مناطق قدیمی شهر کهن اصفهان (سده قدیم و خمینی شهر امروز) در فاصله دو کیلومتری شمال آتشگاه، شاید بتوان قدیمی ترین مرکز اجتماعی انسان ها در منطقه را حول وحوش این کوه سنگی جستجو کرد.
باقی مانده های این بناهای خشتی از سال ها پیشی مورد بررسی و توجه محققان و باستان شناسان داخلی و خارجی قرار گرفته و نظرات متفاوتی نیز در مورد آن ها بیان شده است. مطالعات تخصصی بر روی نی های موجود در ملاط خشت های بنا بر اساس میزان کربن ۱۴، طول عمر مصالح به کار رفته در ساختمان را بیش از ۲۵۰۰ سال می داند. بر اساس نتایج أزمایش های انجام گرفته، بنای آتشگاه مربوط به تمدن عیلام و زمانی است که معابد را با ایجاد تپه های مصنوعی و یا استفاده از تپه های طبیعی، با اجرای تکنیک سکوسازی، بر روی آن ها می ساختند.
در حال حاضر با توجه به ماهیت بناهای این اثر که از جنس خشت خام میباشد، عوامل جوی و انسانی خرابیهای زیادی در آن به وجود آورده اند. عوامل جوی مانند باد و باران و برف سالهاست که به فرسایش این اثر مشغولند ولی عمده ترین تخریبها طبق معمول از جانب انسان به این بنا وارد شده است. علاوه بر فرسایش ناشی از راه رفتن بازدید کننده ها بر روی بناهای خشتی، فعالیتهای غیر مجاز جویندگان گنج هم باعث آسیب های متعددی بر بناهای این محل گردیده است. همچنین ساخت منبع آب شرب بر دامنه این کوه آنهم در قسمت شمال شرقی، که برای قرار دادن يک حجم عظيم بدين شکل، مجبور شده اند قسمتی ازتپه را ببرند علاوه بر ناهمگونی بصری، آسیب زیادی به این کوه رسانده است.
از بالای این کوه مناظر زیبایی از زاینده رود و دشتهای اصفهان و نجف آباد دیده میشود. همچنین این کوه از فواصل دور نیز دیده شده و به عنوان یک راهنما برای مسافران عمل میکند خصوصا در صورتی که از نجف آباد به سمت اصفهان حرکت کنید، از حدود ۱۰ کیلومتری خمینی شهر و ۱۵ کیلومتری اصفهان این کوه در مقابل شما به زیبایی خودنمایی میکند.
تصویر ماهواره ای از کوه آتشگاه اصفهان
عکس هوایی از کوه آتشگاه. عکس از سایت دانشنامه رشد
نمای جنوبی کوه آتشگاه اصفهان
نمای شرقی کوه آتشگاه اصفهان
بنا های خشتی جبهه شمالی کوه آتشگاه اصفهان
بنا های خشتی شمال شرقی کوه آتشگاه اصفهان
بنا های خشتی شمال شرقی کوه آتشگاه اصفهان
بنا های خشتی جبهه شمالی کوه آتشگاه اصفهان
بنای آتشگاه بر فراز کوه
بنای آتشگاه بر فراز کوه
نمای داخل بنای آتشگاه
منظره از بالای کوه به سمت نجف آباد
منظره از بالای کوه به سمت اصفهان
نقاشی قدیمی از کوه آتشگاه اصفهان. عکس از وبلاگ کانون پژوهشهای ايران شناختی
+ نوشته شده در یکشنبه پنجم اردیبهشت ۱۳۸۹ ساعت ۴:۲۱ ب.ظ توسط نادرالحکما دواساز
