در مسیر قدیم تهران به اصفهان و ۱۷ کیلومتر قبل از شهر دلیجان، یک خروجی در سمت راست و غرب جاده، مسافران را به سمت آبگرم محلات و روستای خورهه میخواند. کمتر از ۷ کیلومتر جلوتر، مسیر آب گرم محلات در سمت چپ از راه شما جدا میشود و شما باید ۶ کیلومتر دیگر همان مسیر را ادامه بدهید تا به خروجی سایت باستانشناسی خورهه در سمت چپ برسید. برای اطمینان بیشتر در یافتن این محل بهتر است بدانید که این خروجی حدود ۱۳۰۰ متر بعد از ورودی اصلی روستای خورهه و در انتهای روستا قرار دارد. در این محل تابلوی راهنما در سمت چپ شما را به سمت باقیمانده بناهای تاریخی خورهه در فاصله ۵۰۰ متری دعوت مینماید.

در رابطه با وجه تسمیه خورهه گفته شده است که این نام در اوستا به معني محل برآمدن خورشيد بوده و کلمه خور هم به معني خورشيد و آفتاب و همچنين عمارت ييلاقي بکار رفته است.

آنچه در حال حاضر از این بنا باقیمانده است بقایای ساختمانی با دیوارهای خشتی و دو ستون افراشته با ارتفاع ۷/۳۳ متر میباشد. البته در حال حاضر قطعاتی از تعداد دیگری از قلمه ستونهای این بنا بر روی پایه ستونهای قدیمی و یا بر روی زمین در کنار آن قرار داده شده اند. ستونها از ۶ قطعه مجزا که بر روی هم قرار گرفته اند و به صورت مخروطی ناقص ساخته شده و قطر آنها با افزایش ارتفاع کاهش می یابد. سطح ستونها صاف و فاقد نقش و نگار و یا شیار (مشابه ستونهای بناهای دوره هخامنشی) میباشند و بر روی هر ستون یک سر ستون سنگی قرار گرفته است. شکل سر ستونها در ایران منحصر به فرد بوده و یادآور بناهای یونان قدیم میباشد. در هر سر ستون ۴ مخروط ناقص تراشیده شده که دو به دو از طرف راس به هم متصل شده اند و محل اتصال این مخروط ‌ها با علامت ضربدري به صورت برجسته تزئين شده است. قاعده مخروطها نیز نقشی مارپیچ به شکل حلزون داشته و به صورتی بر روی ستون قرار گرفته که دو تا از قاعده ها در داخل و دو تای دیگر به سمت بیرون باشند. سطح فوقانی سر ستونها به منظور قرار دادن تیر های سقف به صورت صفحه ای مربع شکل صاف شده است.

قدیمیترین نوشته در مورد این محوطه مربوط به فردی با نام حسن قمی نویسنده کتاب تاریخ قم در سال ۳۷۸ هجری قمری است که در  کتاب خود آن را بنایی متعلق به اسکندر مقدونی دانسته و از چهار ستون یاد می‌کند که از سنگ مدور و متساوی ساخته شده‌اند و به گفته وی بر سر ستون‌ها‌ قبه‌ای از سنگ بوده است. بدین ترتیب مشخص میشود که دو ستون دیگر این بنا تا ۱۰۰۰ سال پیش برپا بوده اند و پس از این تاریخ از بین رفته اند.

در رابطه با کاربری این بنا هرتسفلد در نوشته‌ها‌ی خود بنای خورهه را معبدی می‌داند که به احترام یونیوس (خدای شراب یونان ) ساخته شده است. همچنین مرحوم علی حاکمی که از سال ۱۳۳۵ حفاری و کاوش این محوطه را به عهده داشت نیز با توجه به سبک معماری و شکل ستونها آنرا معبدی مربوط به دوره سلوکی میداند. ولی دکتر مهدی رهبر که از سال ۱۳۷۵ سرپرست کاوشهای باستانشناسی خورهه بوده است آنرا بنایی مسکونی متعلق به حاکم یا یک مالک بزرگ محلی در زمان سلسله اشکانیان معرفی مینماید. بر این اساس ایشان معتقد است که این بنا در قرن اول پیش از میلاد ساخته شده و تا دوره ساسانی هم مسکونی بوده است.

حکومت پارتیان که بیشتر با عنوان اشکانیان شناخته میشوند با ۴۷۴ سال (۲۵۰ قبل از میلاد تا ۲۲۴ میلادی) حکومت طولانی ترین دوره پادشاهی ایران بوده و با توجه به نوشته های مورخان گذشته، حکومتی قوی و با سطح رفاه بالا برای مردم داشته اند ولی با این وجود آثار و بناهای اندکی از دوره آنها در سطح کشور شناسایی شده است. دلایل مختلفی در این مورد عنوان شده است ولی عمده ترین و محتمل ترین آن تخریب ساختمانها و معابد عمده آنها توسط حکومت ساسانیان به دلیل ضدیت با این قوم ناشی از اختلافات قومی و مذهبی عنوان شده است. با توجه به این نکته، چنین مکانها و بناهایی اهمیت فراوانی در رابطه با شناخت این دوره تاریخی در کشورمان خواهند داشت.

ستونهای خورهه (عکس از ویکیپدیا)

  بقایای بنای باستانی خورهه

بقایای بنای باستانی خورهه

ستونهای خورهه

ستونهای خورهه

ستونهای خورهه

تزئینات سرستونهای خورهه

ستونها و رعایای خورهه در سال 1276 هجری قمری

(عکس به دستور ناصرالدین شاه گرفته شده است)

  
+ نوشته شده در پنجشنبه سی و یکم فروردین ۱۳۹۱ ساعت ۶:۳۸ ب.ظ  توسط  نادرالحکما دواساز