روستای سرمشهد در ۶۲ کیلومتری جنوب کازرون و ۲۸ کیلومتری غرب بالاده، در میانه مسیر باستانی جره قدیم به منطقه فاریاب، بزپر (پشت پر) و تنگ ارم قرار دارد. همانگونه که در پست قبلی هم نوشته شد، منطقه بین شهرهای فیروز آباد و بیشاپور در زمان دولت ساسانیان از رونق خاص برخوردار بوده و مراکز جمعیتی متعددی در بین این دو شهر قرار داشت که به مرور زمان تعداد زیادی از آنان متروک و خالی از سکنه شده اند. بقایای نمونه هایی از این شهرهای متروک در شمال شهر بالاده و شرق روستای سرمشهد دیده میشود.

نقش برجسته و کتیبه تاریخی سرمشهد

برای رسیدن به این روستا، ۴۰ کیلومتر بعد از شهر کازرون و ۶ کیلومتر مانده به شهر بالاده باید به سمت راست و به سمت روستاهای دادین و کارگاه رفت. کمتر از دو کیلومتر جلوتر و با عبور از یک سر بالایی و تنگه ای در انتهای آن، منطقه دادین با طبیعتی زیبا در مقابل شما قرار میگیرد. در اینجا جاده به سمت راست گردش میکند و ۴۰۰ متر جلوتر باید به سمت چپ پیچید. از اینجا دیگر باید جاده آسفالت را گرفته و همه مسیر را در راه مستقیم و جاده اصلی ادامه داد تا پس از طی ۲۰ کیلومتر  به سرمشهد رسید. پیمایش این مسیر به دقت زیادی نیاز دارد چون جاده دارای فراز و فرود های زیاد و پیچهای متعدد در پشت آنها میباشد. پس از ورود به روستا مجددا مسیر آسفالت را در مسیر مستقیم ادامه داده تا به مسیر خاکی رسیده و با دنبال کردن تیر های برق بالاخره به نقش برجسته بهرام دوم برسید.

نقش برجسته و کتیبه تاریخی سرمشهد

بر صخره های مشرف بر این روستا و در سمت راست تنگه ای که در غرب روستا قرار دارد، نقش برجسته زیبا و بزرگی از بهرام دوم، پنجمین شاه ساسانی در حال مبارزه با دو شیر نر حک شده است. این نقش برجسته به ابعاد ۲ در ۵.۴ متر در ارتفاع حدود ۲۳ متری از سطح زمین همجوار واقع شده است ولی با توجه به شیب صخره و وجود بقایای صخره اصلی در جلوی آن، میتوان تا فاصله نزدیکی به آن رسید. در این نقش برجسته بهرام دوم در حال مبارزه با دو شیر نر و حفاظت از همراهانش دیده میشود. یکی از شیرها در مقابل بهرام بر زمین افتاده و دیگری نیز که در حال حمله به شاه است، شمشیر بهرام را در سینه خود میبیند.

نقش برجسته بهرام دوم، سرمشهد

بهرام دوم در حال مبارزه با دو شیر نر

بهرام دوم

در مورد همراهان بهرام در این نقش برجسته اختلاف نظراتی وجود دارد و در بیشتر منابع سه همراه شاه را شهبانو، ولیعهد و کرتیر، موبد بزرگ زمان بهرام میدانند. با دقت در نقش مشخص میشود که نفر وسط در بین این سه نفر یک زن و به احتمال قوی شهبانو میباشد. دو فرد دیگر با توجه به بالا گرفتن دست راست به نشانه احترام، یقینا عضو خاندان سلطنتی نمیباشند پس ولیعهد در این تصویر حضور ندارد. اما با توجه به علامت قیچی روی کلاه فرد پشت شاه و در مقایسه با سایر نقوش برجسته آن زمان و کتیبه های کرتیر در نقش رجب و نقش رستم به احتمال قریب به یقین کرتیر، موبد موبدان و روحانی قدرتمند زمان شاهان اولیه ساسانی میباشد. در مورد هویت نفر سوم من به یقین خاصی نرسیده ام.

همراهان بهرام دوم، فرد ناشناس، شهبانو و کرتیر

 بر بالای این نقش برجسته بزرگترین کتیبه دوران ساسانی به ابعاد ۵.۲۷ در ۲.۷۸ متر به دستور کرتیر، موبد موبدان و روحانی قدرتمند زمان بهرام نگاشته شده است. به گفته خط شناسان و باستان شناسان متن این کتیبه با کتیبه دیگر کرتیر که بر پایه کعبه زرتشت نوشته شده است یکسان میباشد که انشالله در پستی جداگانه به تفصیل به معرفی کرتیر و متن کتیبه های وی خواهم پرداخت.

بخشی از کتیبه کرتیر، موبود موبدان

در سمت راست و بالای کتیبه کرتیر و در ارتفاعی حدود ۳۰ متر دهانه یک استودان به شکل مستطیل وجود دارد که فضای درونی آن دوده گرفته و سیاه شده است و به احتمال قوی مربوط به فردی بلند پایه در آن منطقه میباشد.

نادرالحکما دواساز در حال عکسبرداری از نقوش تاریخی سرمشهد

تل خندق

در فاصله دو کیلومتری روستای سرمشهد تپه ای گرد به چشم میخورد که مشخص است به دست انسان ساخته شده است. این تپه که به تل خندق معروف است ۱۳ متر ارتفاع داشته و قطر آن در پایه ۲۲۰ متر و در قسمت فوقانی ۱۱۰ متر میباشد. کاربرد این تپه به احتمال قوی به عنوان دخمه یا برج خاموشان و جهت قرار دادن جسد متوفیان بر اساس دین زرتشتی بوده است. متاسفانه علیرغم نصب تابلو از طرف سازمان میراث فرهنگی بر بالای این سازه و  ذکر ممنوعیت دخل و تصرف در آن، کل فضای بالای آن به صورت مزرعه ای مکانیزه در آمده است.

تل خندق

مزرعه از بر فراز تاریخ

حرمت تابلو؟!!!!

نمونه دیگری از این برج خاموشان نیز در مسیر بالاده به فراشبند و نرسیده به روستای خانی یک به نام تل آبیک دیده میشود.

تل آبیک

  
+ نوشته شده در شنبه سی و یکم تیر ۱۳۹۱ ساعت ۱۱:۱۰ ب.ظ  توسط  نادرالحکما دواساز