شهر نهاوند واقع در جنوب غربي استان همدان يكي از قديميترين اماكن اسكان بشر در فلات ايران است. آثار كشف شده در اين منطقه (تپه باستاني گيان) نشانگر سابقه سكونت ۵۷۰۰ ساله (قرن ۳۷ پيش از ميلاد) در اين منطقه ميباشد.
نام نهاوند بيش از هرچيز در ذهن ايرانيان تداعي كننده آخرين جنگ بزرگ اعراب مسلمان با ارتش ايران ميباشد. در اول اسفند سال ۱۱ يزدگردي برابر با سال ۲۱ هجري شمسي سپاه اعراب كه با فراخوان نيروهاي خود از شام و روم برتري قابل ملاحظه اي بر نيروهاي ايراني داشت، حمله خود به مدافعان ايراني را آغاز كرده و در پايان جنگي خونين، آخرين مقاومت منظم ايرانيان را در مسير خود درهم كوبيده و راه را براي استيلاي آنان بر ايران هموار ساخت، آنچنان كه از اين جنگ به نام فتح الفتوح نام بردند.
اما نام نهاوند در نزد ايرانگردان و طبيعت دوستان به عنوان شهر سرابهاي خروشان و قرار داشتن سرچشمه هاي طولاني ترين رود ايران، كرخه، در آن منطقه معروف است. رود كرخه با طول بيش از ۱۰۰۰ كيلومتر از سراب گاماسياب واقع در ۲۳ كيلومتري جنوب نهاوند آغاز شده و در طي مسيري به شكل علامت سوال (؟) و دريافت شاخه هاي بزرگي همانند رودهاي قره‌سو و كشكان، با نامهاي گاماسياب، سيمره و كرخه، در نهايت به تالاب هورالعظيم در كشور عراق ميريزد.
سراب گاماسياب در كنار جاده نهاوند به نور‌آباد لرستان و در دامنه گوه گرين قرار گرفته است. اين سراب با آبدهي متوسط ۵۰۰۰ ليتر در ثانيه اولين و بزرگترين سرشاخه رود كرخه بوده و تا پيوستن رود قره سو در جنوب شرقي شهر كرمانشاه با همين نام جريان دارد. در گذشته اين رود با ريزابه هايي كه از سرابهاي گيان، ملوسان، فارسبان و همچنين رودهاي ملاير، قلقل رود (تويسركان)، كنگاور، صحنه و بيستون دريافت ميكرد، به صورت رودي بزرگ و خروشان به دشت كرمانشاه وارد ميشد و حتي در نامگذاري آن عنوان ميكنند كه گاماسياب، مخفف "گاو ماسي آو" به معني رودي كه ماهي بزرگ (احتمالا به اندازه گاو!!) دارد ميباشد ولي امروزه ديگر اثري از آن رود بزرگ نمانده و تمام آب آن براي آبياري باغات و مزارع كشاورزي مصرف ميشود، به گونه ايكه به غير از زمان بارندگي و بروز سيلاب، عملا قطره اي آب از استان همدان وارد استان كرمانشاه نميشود.
نكته جالب در مورد سراب گاماسياب، وجود سراب ديگري، تقريبا قرينه آن در سمت ديگر كوه گرين و در نزديكي شهر الشتر در استان لرستان به نام كهمان ميباشد. در باب نامگذاري اين دو سراب اهالي نهاوند داستاني نقل ميكنند كه طي آن گاوي با بار كاه در چاهي بر فراز كوه گرين سقوط كرده و پس از مدتي جنازه آن به همراه آب از غار بالاي سراب گاماسياب خارج ميشود، در حاليكه بار كاه آن از سرچشمه سمت ديگر كوه خارج ميشود. بدين ترتيب چشمه سمت نهاوند به "گاو ما سي آو" (گاو در آب سمت ما) و چشمه سمت الشتر به "كه ما سي آو" (كاه در آب سمت ما) خوانده شدند كه امروزه به گاماسياب و كهمان معروفند.
بر بالاي سر چشمه گاماسياب غاري قرار دارد كه بنا به شواهد احتمالا در گذشته محل خروج آب بوده است. دهانه اين غار به عرض ۲ و ارتفاع ۸ متر به تالاري با طول ۴۰، عرض ۲ تا ۱۰ و ارتفاع ۱ تا ۸ متر وارد ميشود. طول نهايي اين غار در حدود ۷۰ متر ميباشد و با داشتن يك چراغ قوه قابل ديدن ميباشد. البته پس از گذر از تالار ۴۰ متري اوليه نياز به حركت سينه خيز دارد.!
در ۲۱ كيلومتري شمال غربي نهاوند چشمه بزرگ ديگري در دل جنگلي طبيعي به مساحت ۱۰۰ هكتار متشكل از درختهاي قطور و كهنسال چنار، گردو، بلوط و بيد به همراه انواع ديگر درختان ميوه با نام سراب گيان قرار دارد. اين چشمه با آبدهي ۲۵۰۰ ليتر در ثانيه و محيط سر‌سبز و فرحبخش اطراف آن، گردشگاهي زيبا براي مردم شهرهاي اطراف بوده و در روزهاي تعطيل پذيراي هزاران طبيعت گرد ميباشد. در دو كيلومتري اين چشمه تپه اي باستاني به همين نام قرار دارد كه كاوشهاي انجام شده در آن نمايانگر ۵ دوره تمدن از ۳۱۰۰ تا ۵۷۰۰ سال پيش ميباشد. آثار به دست آمده از كاوش اين منطقه در موزه هاي لوور پاريس و ايران باستان تهران نگهداري ميگردد.
سراب و غار گاماسياب
سراب و غار گاماسياب
ورودي غار گاماسياب
سراب گاماسياب از داخل غار
سراب گيان
سراب گيان
كتيبه بالاي سراب گيان
طبیعت سراب گيان
تپه باستاني گيان
تپه باستاني گيان
تپه باستاني گيان
+ نوشته شده در یکشنبه سی و یکم خرداد ۱۳۸۸ ساعت ۹:۳۴ ب.ظ توسط نادرالحکما دواساز
