تنگه ظلمات در غرب کویر مرکزی ایران در شمال استان اصفهان و در داخل پارک ملی کویر واقع شده است. این تنگه در واقع یک مسیل بوده و توسط جریانهای آب ناشی از بارندگی های فصلی در بستر سنگهای نرم زمینهای منطقه ایجاد شده است و با کمک فرسایش ناشی از باد و طوفان، به شکل فعلی در آمده است. جهت کلی تنگه شمالی – جنوبی بوده و حدود دو کیلومتر طول دارد. عمق تنگه در محل ورودی آن در سمت جنوب، حدود 30 متر بوده و در طول مسیر به سمت شمال، به تدریج از آن کاسته میشود. با توجه به قرار داشتن تنگ ظلمات در داخل پارک ملی کویر، برای دیدن آن حتما باید مجوز ورود به منطقه را از سازمان حفاظت از محیط زیست دریافت نمود.

سفرنامه تنگه ظلمات 

 از آنجا که این سفر بسیار جالب، مهیج و صد البته همراه با دردسرها و مشکلات خاصی بود، تصمیم بر آن گرفته شد که گزارشی از آن را به صورت سفرنامه مرقوم نماییم شاید که برای آیندگان مفید فایده واقع گردد.

 اولین بار سالها پیش (سال 1386) و در حین پرسه زدن در برنامه استکباری گوگل ارث (Google Earth) به منظور یافتن مسیرهای احتمالی برای عبور از ریگ جن با خط باریکی در حاشیه شرقی کویر برخورد کردیم که با کمی کنجکاوی، نام مهیج آنرا هم فهمیدیم: تنگه ظلمات.

 با کمی جستجو، عکسهای بیشتری از این محل به دست آورده و شوق دیدن آن در وجودمان شعله ور شد. خصوصا که به تازگی سفری به غار روباز زینه گان داشتم و دیدن مشابه کویری آن هم خالی از لطف نبود. پس بلافاصله جمع آوری اطلاعات و جستجوی مسیرهای منتهی به این محل در اولویت کاری قرار گرفت. بررسی محل بر روی گوگل ارث، نزدیک ترین محل اتومبیل رو برای رسیدن به تنگه ظلمات را کویر مرنجاب و پاسگاه سفید آب نشان میداد. مابقی راه هم که به صورت تخمینی 60 کیلومتر برآورد شده بود، باید بوسیله ماشینهای جفت دیفرانسیل و شاسی بلند طی میشد.

 همه چیز برای رفتن به تنگ ظلمات داشت آماده میشد که یک مشکل کوچک پیش آمد: با توجه به قرار گرفتن این محل در داخل پارک ملی کویر، نیاز به اخذ مجوز ورود به پارک ملی از سازمان حفاظت از محیط زیست بود که به ما ندادند. هر چه کردیم و هر راه که رفتیم بی فایده بود و بی مجوز، مجبور به بایگانی برنامه این سفر در میان خیل عظیمی از سفرهای انجام نشده دیگر شدیم.

 سالها گذشت و گذشت و دیگر به غصه خوردن برای مقاصد نرفته عادت کرده بودیم که روزی در اوایل خرداد ماه سال 1393 یکی از دوستان اعلام کرد که مجوزی از سازمان محیط زیست برای عکاسی از تنگه ظلمات دریافت کرده و به دنبال تیم و ماشین برای رفتن به آنجاست.

 خلاصه کنم، به طرفه العینی سه ماشین قبراق و تیمی 10 نفره آماده حرکت به سمت هدف شد. به منظور افزایش هیجان ماجرا و آشنایی بیشتر با منطقه برای برنامه های احتمالی بعدی هم قرار شد از گرمسار وارد منطقه و پارک ملی کویر شده و از مرنجاب خارج شویم.

تنگه ظلمات

 میریم کویر

ساعت 4 صبح پنجشنبه 8 خرداد پس جمع شدن افراد و مرتب کردن و چیدن بارها، از میدان استخر به سمت گرمسار به راه افتادیم. طبق پیشبینی صورت گرفته قرار بود در گرمسار بنزینها پر شده و حدود 100 لیتر هم بنزین ذخیره به همراه داشته باشیم. حدود ساعت 6 صبح و پس از خروج از گرمسار صبحانه خورده و به موازات جاده سنگفرش شاه عباسی به سمت کاروانسرای قصر بهرام و سپس پاسگاه محیط بانی ملک آباد برویم.

طبق برنامه و پس از خروج از گرمسار، کمی قبل از ساعت 6 برای صبحانه توقف کرده و صبحانه دلپذیری به همراه تماشای طلوع آفتاب میل نمودیم.

طلوع آفتاب-جنوب گرمسار

طلوع آفتاب-جنوب گرمسار

40 کیلومتر ابتدای مسیر در جاده ای خاکی به موازات جاده سنگفرش شاه عباسی طی شد. این جاده بخشی از شاهراه اصفهان، کاشان، گرمسار، مشهد بود (و ایضا گرمسار، فیروزکوه، ساری، بهشهر) که به دستور شاه عباس کبیر در سال 1031 هجری تکمیل گردید.

 زمینهای این منطقه به علت وجود آب و نمک زیاد، پوک و در زمان بارندگی حالتی لجن مانند دارد به شکلی که هر گونه جسم سنگین به مرور زمان در آن فرو میرود و به همین علت در کل طول این قسمت از مسیر هیچ جسمی بر روی سطح زمین مشاهده نمیشود. به همین دلیل و برای ساخت جاده مهندسان زمان صفویه در ابتدا با استفاده لایه ای از جنس خرده زغال بستر سبک جاده را آماده نموده و سپس بر روی آن با استفاده از خرده آجر و در نهایت قلوه سنگ هایی که با استفاده از ملات ساروج به کف چسبیده شدند، آن را کامل نمودند.

 جاده سنگفرش شاه عباسی

در طول این مسیر و بر روی رودخانه شور "گلو"، بقایای پایه های پلی هفت دهنه به نام پل سفید خودنمایی مینمود. 

 بقایای پایه های پل بر روی رودخانه شور "گلو"

حدود 42 کیلومتر پس از خروج از شهر گرمسار، از جاده کاروانسرای قصر بهرام خارج شده و به سمت شرق و پاسگاه محیط بانی ملک آباد رهسپار گشتیم. در پاره ای از نقاط و بر سر دو راهی های مسیر بعضا تابلوهایی دیده میشد که نشان میداد علی رغم محدودیت ها، تردد در مسیر هم کم نیست.

 تابلو!!!

 همچنین در یکی، دو نقطه از مسیر بقایای ساختمانهای قدیمی و متروکه نیز دیده میشد.

بقایای ساختمانهای قدیمی و متروکه

با توجه به تحت حفاظت بودن منطقه و عدم حضور انسان و دام در آن (به گفته سازمان محیط زیست، پارک ملی کویر، تنها پارک ملی در ایران است که در آن هیچگونه سکونتگاه انسانی، معدنی و پروانه چرای دام وجود ندارد)، جمعیت متنوع و مناسبی از جانوران وحشی شامل ۳۴ گونه پستاندار، ۱۵۵ گونه پرنده و ۳۴ گونه خزنده در آن زندگی میکنند. یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، گرگ، کفتار راه‌راه، گربه شنی، روباه قرمز، روباه شنی، جبیر، کل‌وبز، قوچ ومیش، شغال، سیاه‌گوش از جمله پستانداران شاخص این منطقه هستند.

 جبیر

رد پای پلنگ در نزدیکی یک چشمه

پیش بینی ما جهت پیمایش مسیر 110 کیلومتری گرمسار تا پاسگاه محیط بانی ملک آباد 3 تا 3.5 ساعت بود که با حدود یک ساعت تاخیر ناشی از توقف های متعدد به منظور عکاسی، ساعت 11 به پاسگاه رسیدیم.

 پاسگاه محیط بانی ملک آباد

 پس از رسیدن به پاسگاه جهت استراحتی کوتاه توقف کرده و ضمن معرفی خود، مجوز ورود به منطقه را هم ارائه نمودیم. در این لحظه متوجه اتفاقی عجیب شده و به حالتی نزدیک به جنون و انفجار رسیدیم: مسئول پاسگاه میگفت از اداره محیط زیست سمنان تماس گرفته و ضمن اعلام نام ما و شماره پلاک ماشینها، گفته بودند از ادامه مسیر ما جلوگیری به عمل آورند. علت این موضوع روشن نبود و با توجه به اطلاع کامل از مشخصات ما، معلوم بود که هماهنگی لازم با آنها صورت گرفته است ولی ظاهرا اداره سمنان از صدور مجوز ما در تهران ناراضی بوده و بدین ترتیب قصد تلافی داشت. هر چه کردیم به در بسته خوردیم و در نهایت بعد از یک ساعت چانه زنی، دست از پا درازتر و با اعصابی خورد و خمیر به سمت تهران برگشتیم. در تمام طول مسیر برگشت چشممان به صفحه موبایل ها بود تا ببینیم کجا آنتن میدهند و آیا میتوانیم در ظهر یک روز پنجشنبه و تعطیلی ادارات، کاری برای ادامه برنامه بکنیم یا نه.

در حقیقت در آن لحظات با توجه به زمان از دست رفته میدانستیم که ساعات طلایی ظهر را برای عکس برداری در تنگه از دست داده ایم ولی غرورمان به شدت جریحه دار شده بود و لازم بود که پاسخ مناسبی به این بی احترامی داده میشد.
حدود 50 کیلومتر پس از خروج از پاسگاه ملک آباد، بالاخره موبایل آنتن داد و بلافاصله دستگاه دیپلماسی گروه ما با تمام توان به کار افتاد تا آب رفته را به جوی برگردانیم. در نهایت از اون بالا بالا ها گفتند که کار درست شد و شما برگردید تا ببینیم کی جرأت داره جلوی شما رو بگیره!!!
پس ما هم به سان فاتحان مغرور دوباره به سمت پاسگاه ملک آباد مراجعت نموده و نتیجه مذاکرات را از طرف مقابل استعلام نمودیم. ظاهرا ضربه وارده آنقدر کاری بود که اینبار رییس پاسگاه به هیچ عنوان خود را به ما نشان نداده و تنها یک نفر محیط بان را به منظور همراهی ما در مسیر تنگه روانه نمود.
حدود ساعت 4 بعد از ظهر و با تاخیری 5 ساعته پاسگاه ملک آباد را به سمت تنگه ظلمات ترک کردیم. در طول این قسمت از مسیر، با توجه به حضور در عمق پارک ملی و نزدیکی به پاسگاه دسته های بیشتری از جبیر دیده میشد. 

 جبیر

در نهایت حدود ساعت 5 به تنگه ظلمات رسیدیم. ساعات طلایی عکاسی در تنگه را از دست داده بودیم ولی چاره ای نبود جز آنکه دو ساعت باقی مانده تا غروب آفتاب، تلاش خود را برای ثبت تصاویری از محلی که دیدن آن تنها برای معدودی از هموطنان طبیعت گرد میسر میشود انجام دهیم.

ورودی تنگه ظلمات

در ورودی تنگه شاهد تخته سنگ عظیمی هستیم که از بالا به پایین سقوط کرده ولی در میانه مسیر مابین دیواره ها گیر کرده و به صورت معلق باقی مانده است.

همچنین در ورودی تنگه اصلی، یک تنگه فرعی به طول تغریبی 150 تا 200 متر در سمت راست قرار دارد که در انتهای آن میتوان به بالای تپه مجاور تنگه رفته و خود تنگه و دشت روبروی آنرا از بالا نظاره نمود.

 سنگ معلق در ورودی تنگه ظلمات

ورودی تنگه ظلمات

 تنگه ظلمات

 تنگه ظلمات

 تنگه ظلمات

 تنگه ظلمات

 تنگه ظلمات

 تنگه ظلمات

 تنگه ظلمات

 تنگه ظلمات

 تنگه ظلمات از بالا

منظره روبروی ورودی تنگه ظلمات

 جغدی که بر تصویر برداری ما نظارت میکرد!!!

در نهایت با توجه به تاریکی زودرس هوا در تنگه، ساعت 18.30 با تنگه ظلمات وداع گفته و پس از رساندن محیط بان همراه به پاسگاه ملک آباد، مسیر خود را به سمت پاسگاه سفید آب ادامه داده تا در نهایت ساعت 11.30 شب به محل مورد نظر برای کمپ شبانه در میان رملهای مرنجاب رسیدیم و برنامه سخت آن روزمان را پس از یک شب بیخوابی و نزدیک به 19 ساعت رانندگی در جاده های کویری، به پایان رساندیم.

مسیر گرمسار به تنگه ظلمات و مرنجاب

  
+ نوشته شده در دوشنبه دوازدهم مهر ۱۳۹۵ ساعت ۶:۴۲ ب.ظ  توسط  نادرالحکما دواساز